O. Ertuğrul ÖNEN
Bütçeyi, devletin, bir kuruluşun, hatta bir ailenin gelecek bir dönem için gelir ve gider beklentilerini gösteren bir tablodur diye tanımlayabiliriz. Anadolu’da “iki yakasını bir araya getirmek” diye bir deyim vardır. Bu en azından geliriyle giderinin denk olması demektir. Bütçe zaten bu amaçla yapılmaktadır. Şu sıralar halkımızın büyük çoğunluğunun bütçelerinin açık verdiği, iki yakasını bir araya getirenin zengin sayıldığı günlerden geçmekteyiz.
Devletimize gelince o da vatandaşlarından çok farklı değil, iki yakasını bir araya getirdiği çok az görülmüştür. Devletimiz her yıl borcunu borçla kapatarak yaşamaya devam ediyor. Yılsonunun yaklaşması itibariyle 2026 yılının bütçe teklifi açıklandı. Bu yıl da durum farklı değil yine” cep delik cepken delik”. Bütçemiz yine açıkla bağlanmış görünüyor.
İster misiniz gelir gider kalemlerimize ana hatlarıyla bir göz atalım.
86 milyonluk ülkemizin ABD doları ile ifade edersek 2026 yılı için öngörülen toplam geliri yaklaşık 468, 2 milyar $ dır. Samsun Electronics firmasının 2024 yılı gelirleri toplamı 300 milyar $, ABD’nin 2025 yılı Savunma bütçesi 849 milyar dolardır. Bu rakamlar ülke olarak daha alınacak çok yolumuz olduğunu gösteriyor.
Gelelim gelir rakamlarının analizine en önemli gelir kalemini oluşturan vergi gelirlerinin %47. 4ünü KDV ve Özel tüketim vergisi toplamı karşılamaktadır. Dolaylı vergiler olarak nitelendirilen zengin, fakir fark etmeksizin her yurttaşa eşit olarak uygulanan bu vergiler adaletsizdir. Vergi gelirleri içinde oranlarının bu kadar yüksek olması devlet gelirlerinin sağlanmasındaki çarpıklığı göstermektedir.
İşin gider kısmına bakalım.
Bütçenin en büyük gider kalemini cari transferler oluşturuyor. Cari transferler içindeki en büyük kalem ise geliri giderini karşılamaya yetmeyen Sosyal Güvenlik Kurumuna ayrılan 2. 3 trilyonluk ödenektir. Bu fasılda diğer önemli bir kalem ise mahalli idareler için ayrılan 1, 6 trilyon liralık paydır. Tarıma yapılacak doğrudan destek ödeneği ise 168 milyar lira ile genel büyüklük içinde devede kulaktır. Anlaşılan ithalatla beslenmeye devam edeceğiz.
Herhalde fark ettiniz faiz dışı bütçe dengesi diye bir hesaplama da yapılıyor. Yani faizi yok sayarsak bütçemiz denk hale geliyor. Ne güzel! Anadolu’da güzel bir deyim vardır. ” Teyzemin bıyıkları olsa dayım olurdu” diye. İşte bu da o misal, yani olmayacak duaya âmin. Bütçe açığından devlet bütçesi bir türlü kurtulamadı. Böyle giderse gelecekte de kurtulamayacak. 2026 bütçesinde 2, 7 trilyon liralık bir faiz ödemesi öngörülmüş, bütçenin %14, 5 u iki yakamızı bir araya getirmememizin sonucunda elimizden uçup gidiyor.
Milli eğitime 1. 9, sağlığa 1. 6 trilyon ödenek ayırabilirken, bütçeleri en yüksek bu iki bakanlığın bütçe büyüklüğüme yakın bir parayı faizcilere kaptırıyoruz. Bunların önemli bir bölümü de dış borç olarak ortaya çıkıyor ve ek sorunlara yol açıyor.
Bu bütçeyle GSYH nın %3. 8 büyüyeceği, kişi başına gelirin 18. 621 ABD dolarına yükseleceği, 282 milyar dolarlık ihracat, 378 milyar dolarlık ithalat yapacağımız, dolayısıyla dış ticaret açığımızn 96 milyar dolar, ihracatın ithalatı karşılama oranının%74. 6, 22. 3 milyar $ cari işlemler açığı, yılsonu TÜFE artışının %16 olması hedeflenmektedir. Adaletsiz, öncelikleri toplumun öncelikleriyle örtüşmeyen bir bütçe.
Biz her şeye rağmen 2026 bütçesinin ülkemize, milletimize huzur ve refah getirmesini içtenlikle diliyor. Öngörülen hedeflere ulaşmasını umutla bekliyoruz.
