İLLERİMİZ DIŞ TİCARETİN NERESİNDE?

O. Ertuğrul ÖNEN

Dış ticaretle görevli bir eski bakan, sanıyorum bir hülyasını dile getirerek her ilden en az 1 milyar $ ihracat yapacağız demişti. Bu deyiş bize ihracatımızın iller itibariyle değerlendirilmesi fikrine götürdü. Ancak, yetkililer ne hikmetse hep ihracat ile uğraşıyorken, dış ticaretin diğer yarısını ve ülkemiz için büyük yarısı olan ithalatı nedense pek ağızlarına almak istemezler. Biz, illerimizi ihracat açısından olduğu kadar ithalat açısından da değerlendirerek size tablonun tamamını görme olanağı vermeye çalışacağız.

Kesinleşen 2012 dış ticaret verilerinden hareketle yukarıda yer verdiğimiz tabloya dayanarak yaptığımız değerlendirmeler, dış ticaret performansının dağılım olarak iller itibariyle ve hatta bölgeler itibariyle çok dengeli bir paylaşımın söz konusu olmadığı gibi birçok ilimizin sayın eski bakanın gösterdiği hedefin çok uzağında kaldığını ortaya koymaktadır. 81 ilimizden 33 ünün ihracat rakamları 100 milyon $ sınırının çok altındadır. Bunlardan 11’inin ihracatı, 10 milyon $ sınırının da altındadır. Hiç ihracat yapmayan ilimiz Tunceli’dir.

16 ilimizin ihracatı 1 milyar $ sınırını aşmıştır. 3 ilimiz ise bu sınıra yakındır. 1 milyar $ sınırını aşan 16 ilden 4 ilimiz Marmara, 3 ilimiz Ege, 3 ilimiz Akdeniz, 3 ilimiz İç Anadolu, 1 ilimiz Karadeniz, 2 ilimiz Güney Doğu Anadolu bölgesinde yer almaktadır. Doğu Anadolu bölgemizden 100 milyon $ sınırına yaklaşan bir ilimiz dahi bulunmamaktadır.
Türkiye ihracatının %94,6’sını yukarıda bir tablo olarak verdiğimiz 20 ilimiz gerçekleştirmektedir. Keza ithalatımızın da %79,9’u bu 20 il tarafından yapılmaktadır. Bu 20 ilin ihracatının ithalatı karşılama oranı %76,4 ile Türkiye ortalamasından daha iyidir.

Tabloda esas çarpıcı olan, bu listede yer alan ve coğrafi olarak Marmara bölgesinde bulunan İstanbul’un, tek başına Türkiye ihracatının %50,3’ünü, ithalatının ise %50,6’sını; keza bu listede yer alan diğer Marmara bölgesi şehirleri (Kocaeli, Bursa, Sakarya) ile birlikte ülkemizin toplam ihracatının %67’sini, toplam ithalatın ise %60,4’ünü gerçekleştiriyor olmalarıdır.

Her ilden 1 milyar dolarlık ihracat hedefini yakalayabilmemiz için 81 ilden 65’ini daha bu düzeye çıkarmamız gerekmektedir. Ancak, ihracatımızın yarıdan fazlasının Marmara bölgesinden, keza %95’inin 20 il tarafından yapılıyor olması bu hedefe ne kadar uzak olduğumuzu göstermektedir.

İhracat istekle artan bir olgu değildir. Bunun için yatırım, üretim, teknolojik olgunluk, kalite ve kantite gereklidir.