Bu hafta, devletin, insan kaynakları odaklı sorunlarının en başındaki yerini yıllardır muhafaza eden “âtıl kapasite” konusuna, sorumluluk alanı dış ticaret olan Ekonomi Bakanlığı özelinde bir göz atalım istedik. Aslında, Ekonomi Bakanlığı özelinde yapacağımız değerlendirme, tüm devlet kurumlarındaki genel fotoğrafın da bir yansıması niteliğindedir.
Geçen hafta “Dış Ticaret Örgütümüzün Tarihsel Serüveni” başlığı altında yaptığımız değerlendirmede, bu örgütsel yapının Cumhuriyetin ilanından bugüne kadar geçirdiği evrimi ana hatlarıyla aktarmıştık. Son olarak, 2011 yılının Haziran ayında Ekonomi Bakanlığı adını alan örgüt, geçmişte olduğu gibi bugün de önemli bir işlev üstlenmiş bulunmaktadır. İktisat Vekaleti-Ticaret Bakanlığı-Dış Ekonomik İlişkiler Bakanlığı-Hazine ve Dış ticaret Müsteşarlığı-Dış Ticaret Müsteşarlığı-Ekonomi Bakanlığı sürecinde, örgütün işlevsel önemine paralel olarak bu yapıdan çok değerli bürokratlar yetişmiş ve yetişmeye de devam etmektedir. Türkiye’de başka hiçbir kurum, sadece 1980 sonrasında değil, ondan önceki dönemlerde de, özel sektörle, herhangi bir kompleks duymaksızın, bu teşkilat kadar iç-içe, kol-kola, omuz-omuza çalışmamıştır. Bu birlikteliğin en somut unsurlarından biri de, kökü 1930’lara inen İhracatçı Birlikleri yapılanmasıdır.
Ancak bu teşkilatımıza oldukça uzun bir zamandır, tüm devlet yapısındaki “kızak” illeti maalesef musallat olmuştur. 1990’lı yıllarda bu teşkilatta kızak yaşı ortalaması 50 iken, son zamanlarda bu ortalama “40” civarındadır. Bu noktaya, merkezde, özellikle Daire Başkanı ve daha üst düzeyde görev yapan elemanların, mesleğin önemli bir kariyer uzantısı olan yurt dışı birimlere atanma konusunda çekimser davranmaları neticesinde kadroların boşalmaması; son 5-10 yıldır yeni eleman alımlarındaki yoğunluk; personel arasında sevinç yaratan yurt dışı kadro artışının, zaman içinde genel şeması ve rasyonelliği tartışılır hale gelen, genişletilmiş yurt dışı birim ağına adaptasyonundaki sıkıntılar gibi sorunsallarla gelindiği söylenebilir.
Kısacası, teşkilatın genel yapısı sıkışmıştır. Kurumun geleneklerine uygun olarak, gerek merkezdeki sirkülasyonun canlandırılması, gerekse yurt dışı örgütlenmenin rasyonel bir yapıya kavuşturulması acil bir hal almıştır. Aksi takdirde, meslek yaşamının bir bölümünü yurt dışı postlarda ve piyasalarda geçirerek önemli bir deneyim kazanımı bulunan, ortalama 15 yıllık çok değerli uzmanlar kaderlerine terkedilmiş olacaklardır.
Devlet bu elemanlara yatırım yapmıştır. Yatırımların fizibl olması için, o yatırımların geri dönüşünün olması gerekmektedir.
