O. Ertuğrul ÖNEN
Yılsonu dış ticaret değerlendirmemizi genelde ihracat ve ithalat rakamlarının Türkiye İstatistik Kurumunca (TÜİK) resmi olarak açıklanmasından sonra yapmayı prensip edinmiştik.
Ancak Türkiye İhracatçılar Meclisince (TİM) ihracat rakamının hemen hemen kesin sayılabilecek bir isabetle ve zaman olarak TÜİK’e göre bir hayli önce açıklanmasını dikkate alarak, ihracat gerçekleşmelerine ilişkin değerlendirmelerimizi bu defa TİM rakamları üzerinden yapmayı seçtik.
TİM tarafından açıklanan verilere göre 2014 yılı ihracatımız 157,6 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 2013 yılına göre ihracatımız % 4 artmıştır. 2010 yılından itibaren son 15 yılda ihracatımız en yüksek artışı % 33,7 ile 2004 yılında yaşamıştır. 2001-2008 yılları arasında en düşüğü 2001 yılında % 12,8 olmak üzere çok yüksek oranlı artışlar gerçekleştirilmiştir.
Ancak 2009 yılından itibaren bu artış istikrarının kaybolduğunu görmekteyiz.
|
YILLAR |
ARTIŞ (%) |
|
2009 |
-22.6 |
|
2010 |
11.5 |
|
2011 |
18.5 |
|
2012 |
13.0 |
|
2013 |
-0.4 |
|
2014 |
4.0 |
Görüleceği üzere son 6 yıl içerisinde ihracat 2009’da çok yüksek oranlı olmak üzere iki kez gerilemiş ve artış oranları daha önceki yıllarda olduğu gibi % 20-30’lar düzeyine çıkamamıştır.
Dikkate çekici olan ise, 2013 ve 2014 yıllarında küçük oranlı olsa da bir gerileme ve bir düşük oranlı yükseliş yaşanmış olmasıdır.
Kısaca, ihracatımız son 6 yılda ve özellikle 2013 ve 2014 yıllarında 2001 – 2008 dönemine göre önemli ölçüde hız kesmiştir. Orta vadeli plan hedeflerinin gerisinde kalmıştır. Bu, üzerinde özenle durulması gereken bir husustur.
Doğaldır ki ihracatımız bu son 6 yılda ki performansını sürdürürse, ki son iki yıl çok daha başarısızdır, açıklanan 500 milyar dolarlık 2023 ihracat stratejisi ve eylem planının hedefinin gerçekleşmesi uzak bir hayal olacaktır.
2014 yılı ihracatımızın sektörel bazdaki gerçekleşmeleri ise 2013 ile kıyaslamalı olarak aşağıya çıkarılmıştır.
İhracat (1.000 Dolar)
|
|
2013 |
2014 |
Değişim (%) |
Genel İçindeki Payı (%) |
|
Tarım |
21.341.806 |
22.4989.459 |
5,4 |
14,5 |
|
Sanayi |
119.018.515 |
124.147.258 |
4,3 |
78,8 |
|
Madencilik |
5.034.853 |
4.646.945 |
-7,7 |
2,9 |
|
İhracatçı Birlikleri Kaydından Muaf İhracat |
6.232.535 |
6.329.395 |
1,6 |
4,0 |
|
Toplam |
151.626.709 |
157.622.057 |
4,0 |
100,0 |
Kaynak: TİM
Tablonun incelenmesinden görüleceği üzere, en yüksek oranlı artış, zeytin ve zeytinyağı ihracatında gerçekleşen % 48,1’lik gerilemeye rağmen, tarım ürünlerinde elde edilmiştir.
İhracatımızın esas lokomotifi olan (% 78,8 pay) sanayi ürünlerimizde elde edilen yüksek oranlı artışların, 2013 yılının bir gerileme yılı olmasına rağmen, 2014 yılında da başarılamadığını görmekteyiz.
Deri ve deri mamulleri (% -6,1) ile çelik (% -4,3) ihracatımız gerilerken, en yüksek oranlı artışları mücevher (% 38), savunma ve havacılık sanayi (% 18,7), hazır giyim ve konfeksiyon (% 8) ihracatlarımızdan elde ettik.
Ülkemizin dağını taşını sökerek ve doğasını alt üst ederek gerçekleştirdiğimiz madencilik ürünleri ihracatımız (% 2,9 pay) 2014 yılında (% -7,7)lik gerileme ile sektörler içerisinde en başarısızı olmuştur.
2014 yılında ihracatımız ülkeler bazında alışılmış geleneksel pazarlarını korumuş mu yoksa radikal değişimler yaşanmış mı, bu değerlendirmemizi de aşağıya çıkaracağımız tablo üzerinden yapacağız.
İhracatımızdaki Önemli Pazarlar (Milyon Dolar)
| Ülkeler |
2013 |
2014 |
Değişim (%) |
| Almanya |
13,351 |
14,854 |
12,0 |
| Irak |
11,864 |
10,662 |
11,0 |
| İngiltere |
8,584 |
9,654 |
13,0 |
| İtalya |
6,548 |
7,026 |
8,0 |
| Fransa |
6,359 |
6,446 |
2,0 |
| ABD |
5,451 |
6,264 |
15,0 |
| Rusya |
7,096 |
6,057 |
-15,0 |
| İspanya |
4,301 |
4,756 |
11,0 |
| İran |
2,552 |
4,012 |
58,0 |
| Hollanda |
3,421 |
3,395 |
1,0 |
| Mısır |
3,230 |
3,312 |
3,0 |
| Çin |
3,577 |
2,851 |
-2,0 |
NOT: Tablo 2014 yılı rakamlarına göre büyükten küçüğe doğru hazırlanmıştır.
Kaynak: TÜİK
Görüleceği üzere geleneksel pazarlarımız 2014 yılında da ağırlığını korumaktadır.
Şöyle ki;
— Almanya bir numaralı pazarımız olmaya devam etmektedir.
— Irak yaşadığı tüm siyasi istikrarsızlığa rağmen, özellikle Kuzey Irak’ın öne çıkması ile 2014 yılında % 11’lik bir azalma göstermişse de ikinci sıradaki yerini korumaktadır.
— Almanya’nın yanında İngiltere, İtalya, Fransa, İspanya ve Hollanda gibi AB ülkeleri de en önemli pazarlarımız arasında ilk onda yer almaktadır.
— Rusya’ya ihracatımız bu ülkenin petrol fiyatlarında görülen gerilemeler ve ambargolar üzerine yaşadığı ekonomik kriz nedeniyle % 15 oranında düşmüştür.
— ABD’ye ihracatımız ciddi bir artış göstermiştir.
— İran’a ihracatımızın %58 oranında artması dikkat çekicidir. İlginçtir.
— Yaşadığımız siyasi sorunlara rağmen, Mısır’a olan ihracatımızın artması başarıdır.
— En yüksek oranlı gerilemeyi Çin’e olan ihracatımızda görüyoruz. Çin ikili ticari ilişkilerimizi aleyhimize geliştirmeyi ve istismarı sürdürüyor.
2015 yılının ihracatımıza yüksek oranlı artışlar getirmesini ve ülkemizde yeni
umutlar yeşertmesini diliyoruz.
