İhracatımızın geliştirilmesi amacıyla 1960’larda uygulanmaya başlayan “Performansa Dayalı Teşvik Sistemi”, bilinen adıyla “Vergi İadesi Sistemi”, Dünya Ticaret Örgütü’nün, “Türkiye’ye yaptırım uygulanacağı” uyarıları üzerine 1994’te sonlandırılmış ve 1995 başından itibaren, adına “İhracatta Devlet Yardımları” denilen uygulama başlatılmıştır.
“Devlet Yardımları” konsepti, hiç şüphesiz ki, çağdaş bir yöntemdir. Deyim yerindeyse, sistem artık ihracatçının cebine, yaptığı ihracat bedelinin belli bir oranında “aferin parası” koymamakta; bu desteği ihracatçıların, örneğin fuarlarda yaptıkları çabaları veya yurt dışında ofis, mağaza ve depo açarak gösterdikleri çabaları ödüllendirerek sağlamaktadır. İhracatçımıza yapılan devlet yardımları 2016 yılı itibariyle 13 ana başlıkta düzenlenmekle beraber, alt başlıkları da dahil ettiğimizde yüz kaleme yaklaşan destek unsuru bulunmaktadır.
Bunlar, ülkemizin ihracattaki teşvik mekanizmasında aldığı yolun ve geldiği noktanın önemini ve değerini göstermektedir. Ancak bu noktada asıl soru şudur: Bu çok sayıdaki devlet destekleri için ayrılan kaynaklar etkin bir şekilde kullanılmakta mıdır? Malum, ülkemizde “teşvik” denildiğinde, anılarımız özellikle belli dönemlerde pek de iç açıcı değildir. Dolayısıyla bugün yukarıdaki soruyu sormamız yadırganmamalıdır.
“İhracatta Devlet Yardımları”na ilişkin ödeme oranları başta olmak üzere temel düzenlemeler Para, Kredi ve Koordinasyon Kurulu’nca yapılmakta, uygulama konusunda da Ekonomi Bakanlığı yetkilendirilmektedir. Bu Bakanlık 1995’ten bu yana uygulamayı en iyi şekilde yapmaya çalışmakla beraber, bazı devlet yardımlarında olası istismarcı yaklaşımların da göz ardı edilmemesi gerekmektedir. Bu konuda esas rol kamu otoritesine düşüyor gibi gözükse de, ülke kaynaklarının en uygun şekilde kullanılması bağlamında özel sektöre de aynı paralelde yükümlülük düşmektedir.
Özellikle, 15 Temmuz’u takip eden süreçte, yatırıma ve ihracata ilişkin devlet yardımlarının çeşitlendirileceği ve genişletileceği yönünde çalışmalar yapıldığının yetkililerce sıkça dillendirildiği de dikkate alındığında, yeni teşvik döneminde kaynakların kullanılmasına, ilgili tüm tarafların azami özeni göstermesinin tam zamanıdır.
