O. Ertuğrul ÖNEN
Hatırlayanlarınız mutlaka vardır. Bir eski dış ticaret bakanı her il için asgari 1 milyar dolarlık hedef koymuştu. Biz bu hedefin ne ölçüde gerçeğe dönüştüğüne web sayfamızın haftanın arşivinde yer alan 10 Ocak 2014 ve 21 Eylül 2015 tarihli yazılarımızla ayrıntılı bir şekilde değinmiş ve gerçeğin çok çok uzağında olmamız itibariyle de ”Hayal etmek güzel, hayalleri gerçekleştirmek değerlidir” diye noktalamıştık.
Bileceğiniz üzere ülkemiz 7 coğrafi bölgeye ayrılmıştır.
Her biri farklı topografik, jeolojik, iklim ve ekonomik özelliklere sahip olan bu bölgelerimiz acaba dış ticaret ekonomisinin neresinde yer alıyorlar..? Bu ekonomik faaliyetlere ne ölçüde katılıyorlar..? Bu hususları Türkiye İstatistik Kurumunun ilan ettiği verilere göre rakamlarla ortaya koyacağız ve bu tespitlerden çıkardığımız sonuçları sizlerle paylaşacağız?
Öncelikle bölgelerimizin 2015 yılı gerçekleşmelerine göre ihracat, ithalat, ihracatlarının ithalatlarını karşılama oranlarını gösteren bir tabloyu dikkatlerinize sunuyoruz.
x) Hangi şehire, dolayısıyla hangi bölgeye ait olduğu tespit edilemeyen 1,1 milyon $ ihracat ve 2,5 milyon $ ithalat bu tabloda yer almamaktadır.
(xx) İthalatta gizli veri olarak ilan edilen 21 milyar $’ lık ithalat rakamına yukarıdaki tabloda yer verilmemiştir.
Bu Tablo bize ne gösteriyor:
– Türkiye’nin ihracatının, ithalatının ve toplam dış ticaretinin % 67’sini nerede ise % 70’ ini, diğer bir ifade ile üçte ikisini tek başına Marmara Bölgesi yapmaktadır.
– Marmara Bölgesinin ihracatının % 79.1’ini, ithalatının ise % 84.6’sını tek başına İstanbul yapmaktadır.
– İhracat, ithalat ve dış ticaret hacmi açısından Ege ikinci, İç Anadolu Bölgesi ise üçüncü sıradadır.
– İhracatın ithalatı karşılama oranı en iyi durumda olan bölgemiz Güney Doğu Anadolu’dur. (% 156 )
– Doğu Anadolu Bölgemiz maalesef dış ticaretimizde hemen hemen yok gibidir. 15 ilin yer aldığı, Doğu Anadolu’nun ihracatının % 96’sını, çoğu sınır kenti olan 6 il (Iğdır, Ağrı, Malatya, Elazığ, Şırnak, Hakkari) yapmaktadır. Diğer 9 ilin Doğu Anadolu ihracatındaki payı sadece % 4’dür.
– 2015 yılında hiç ihracat yapılmayan illerimiz Karadeniz Bölgesindeki Gümüşhane ile Doğu Anadolu Bölgesindeki Kars, Tunceli, Muş’dur.
Bölgelerimizde 1 milyarlık ihracat ve ithalat sınırını aşan il sayımız ( 2015 )
Bu tablo diyor ki:
– Her ilimizin asgari 1 milyar $ ihracat yapma hedefinden çok çok uzaktayız. Ancak 15 ilimiz bu hedefi gerçekleştirmiş görünüyor ki; bu mevcut il sayımızın % 18.5′ ine denk gelmektedir. Daha alınacak çok mesafe var.
– İthalatımızda 1 milyar sınırını aşan il sayımız ise 14’tür. Karadeniz Bölgemiz burada fire vermiştir. Zira fındık, çay ihracatı için ithalata gerek yoktur.
– İthalatçı ve ihracatçı şehirlerimiz aynıdır. Zira ihracatımız ithalatımıza sıkı sıkıya bağlı hale gelmiştir. Deyimi yerindeyse bu durumda “ne kadar ithalat o kadar ihracat” demek yanlış olmaz.
– Yakın gelecekte ihracat açısından Tekirdağ 862, Antalya 943, Kahramanmaraş 791, Eskişehir 849, Mardin 861 milyon dolarlık ihracatta, yine Tekirdağ 891, Antalya 977, Zonguldak 994 milyon dolar ile ithalatta 1 milyar dolar sınırını aşmaya aday illerimizdir.
– Doğu Anadolu Bölgemiz ihracat milyarderi şehir yaratmaya ne kadar uzaksa ithalat milyarderi şehir yaratmaya da o kadar uzaktır. Eğer bir tarihte bu bölgede milyar dolarlık ihracat ve ithalat yapan şehirlerimiz olursa, işte o gün her ilimizden 1 milyar dolarlık ihracat hedefine yaklaşmışız demektir.
Bölgelerimizde şehirler bazında ortalama ihracat ve ithalat ( milyon $ )
Bu tablo;
– Marmara Bölgesi’nde, şehir başına düşen ihracat ve ithalat ortalama rakamları ile bu bölgenin ilk sırada yer aldığını,
– Doğu Anadolu Bölgesi’nin şehir başına ortalama ithalat ihracat rakamlarının bu bölgemizin dış ticaret ekonomimizde bir rolünün olmadığını gösterdiğini, keza Karadeniz bölgemizin de dış ticaretimizde etkili bir pozisyonunun bulunmadığını, ortaya koymaktadır.
Ülkemizin, TÜİK verilerine göre 2015 nüfusu 78.741.053’dür. Buna göre kişi başına düşen ortalama ihracatımız 1.827 $, ortalama ithalatımız ise 2.631 $’dır.
Bu yazımızın konusunu, dış ticaretimizin coğrafi bölgeler itibariyle değerlendirmesinin oluşturması nedeniyle nüfus başına dış ticaret rakamlarını bir tablo ile coğrafi bölgeler açısından da ortaya koymak istiyoruz.
Coğrafi bölgelerimiz itibariyle kişi başına düşen ihracat ve ithalat değerleri (2015) (Dolar)
Bu Tablo;
– Marmara Bölgesi’nin kişi başı ihracat ve ithalat rakamları açısından da diğer bölgelerin çok önünde olduğunu göstermektedir.
– Marmara Bölgesi 1827 $’lık Türkiye’nin kişi başı ortalamasının iki katından fazla bir büyüklüğe ulaşmaktadır.
– Marmara Bölgesi’nin Türkiye ortalamasının üzerinde bir büyüklüğe sahip Dünya kişi başı ihracat ortalamasının da iki katına yakın bir değere ulaştığını görmekteyiz.
– Doğu Anadolu Bölgemiz kişi başına 215 $’lık ihracat rakamı ile birçok az gelişmiş Afrika ve Asya ülkelerinin de gerisinde kalmaktadır.
– Marmara Bölgesinin kişi başına ihracat değerinin(4048 $) gelişmiş ülkelerle kıyaslandığında çok mütevazi düzeyde kaldığı görülmektedir. ( İsviçre 39.428 $, Hollanda 33.652 $, Almanya 18.316 $, Malezya 7.493 $)
– Marmara Bölgemizin bu ihracat değeri bazı komşu AB ülkelerinin ise üzerindedir. (Romanya 3.178, Yunanistan 3.374, Bulgaristan 4.061 )
Yukarıdan buyana ortaya koyduğumuz veriler ülkemizin kalkınmayı yurdun geneline dengeli bir şekilde yayamadığını, başta Doğu Anadolu olmak üzere bazı bölgelerimizin Dünya ticaretinden kopuk bir kapalı ekonomi düzeni sürdürdüğünü söyleyebiliriz.
Son söz, eğer tüm bölgelerimizde Marmara Bölgesinin değerlerine ulaşabilseydik bugün ihracatımız 78.741.053 X 4048 = 318.743.782.544 $ olurdu. Yani bugünkü ihracatımızın iki katından fazla.
Dileriz her yer Marmara olsun.
