O. Ertuğrul ÖNEN
İGEME, ihracatla, dış ticaretle hatta ekonomi ile ilgili işadamı, bürokrat, medya mensubu, akademisyen, çok geniş bir kesimin isim ve hizmetleri ile tanıdıkları, birçoğunun ise bu hizmetlerden yararlandığı kökü taa 60’lara uzanan kendine özgü bir Cumhuriyet Kuruluşu idi.
Fayda üreten ve fayda ürettiği hususunda en küçük bir şüphe bulunmayan İGEME ne yazık ki bilinmeyen nedenlerle ortadan kaldırılmıştır.
Bugün artık kamu idari yapısı içerisinde yer almamasına rağmen sırf tarihe not düşmek, her ölenin ardından sorulan “nasıl bilirdiniz” sorusuna benzer sorulacak bir soruya “iyi bilirdik” demek için İGEME’ yi bir yazı ile anmak istedik.
1960 yılında çıkarılan 27.10.1960 gün ve “118 sayılı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi Kurulması Hakkında Kanun”la idare yapımıza katılan İGEME, belli amaçlar için oluşturulan bir fon ve bu fonun yönetiminden sorumlu bir yönetimle varlığını sürdüre gelmiştir.
Oluşturulan fonla İGEME’nin katı devlet harcama kurallarının dışında tutularak rahat hareket etmesi sağlanmıştır.
Kurulduğu tarihte bünyesinde bulunan Dış Ticaret Dairesi Reisliği ile Türkiye’nin dış ticaretle ilgili işlerini gören Ticaret Bakanlığı’na bağlanarak, adeta bu bakanlığın bir lojistik üssü olmuştur.
Fonun kuruluş amacı;
– Her şeyden önce, ülkenin tarım ve sanayi ürünlerinin tanıtımını sağlamaktı.
– Dünya piyasalarını izlemek ve elde ettiği bilgileri ilgili yerlere ulaştırmaktı.
– Üretimin katma değerini artırmaktı.
– İhraç imkanı olan ürünlerimizin üretim miktarını artıracak çareleri araştırmaktı.
– Bakanlıkların ve ihracatla ilgili kurum ve kuruluşların ihracata ilişkin
faaliyetlerini düzenlemek ve bunların sonuçlarını genel yarara açmaktı.
– Devlet kurumları ve meslek kuruluşları tarafından bu konularla ilgili istenecek
araştırmaları yapmaktı.
İGEME, yarım asra yaklaşan hizmet hayatı süresince;
– Eğitim faaliyetleri
– Uluslararası fuar ve sergi organizasyonları
– Pazar ve madde araştırmaları
– Bilgi akımını sağlayan bültenleri,
ile bu amaçlarını gerçekleştirmeye çalışmıştır. Her yıl çıkarılan onlarca yayın gerçekten ilgili kesimlere büyük katkı sağlamıştır.
Ticaret Bakanlığı Dış Ticaret Reisi, aynı zamanda İGEME’nin genel sekreteridir.
Böylelikle bağlı olduğu Ticaret Bakanlığı’nın dış ticaret konusundaki en yetkili bürokratı, aynı zamanda da dış ticaretle ilgili lojistik hizmet veren bu kurumun da başı olması itibariyle her iki idari birimin senkronize ve birbirlerini tamamlayacak şekilde çalışmasının temini amaçlanmıştır.
İGEME’nin yönetim kurulu ise Ticaret Bakanlığı Müsteşarının başkanlığında Ticaret Bakanlığı İç Ticaret Genel Müdürü ve Standardizasyon Müdürü ile Dışişleri, Maliye, Gümrük ve Tekel, Tarım, Sanayi Bakanlıkları ve İhracatçı Birlikleri, Tarım Satış Kooperatifleri Birlikleri temsilcileri ile TOBB Genel Sekreterinden oluşuyordu.
Bu yapı ile dış ticaretle ilgili tüm kamu kuruluşları ile meslek teşekkülleri ve üretici birliklerinin temsili sağlanarak geniş bir yelpazenin görüş ve önerilerinin bu kuruluşun çalışmalarına yön vermesine imkân sağlanmış oluyordu.
Bu yapı Hazine ve Dışticaret Müsteşarlığı kuruluncaya kadar devam etti. Ancak, bu yapının düzeltilmesi gerekiyordu. Çünkü eskiden adı Dışticaret Dairesi Reisliği olan birim daha sonra Ticaret Bakanlığında iken, Dışticaret Genel Sekreterliği ismi ile yeniden yapılandırılmış ve bu yapı içinde bir İhracat Genel Müdürlüğü kurulmuştu.
İGEME Yönetim Kurulunda İç Ticaret Genel Müdürü, Standardizasyon Müdürü, Maliye temsilcisi yer alırken, konunun bir numaralı yetkilisi İhracat Genel Müdürü yer almıyordu. Bu garip durum, Hazine ve Dışticaret Müsteşarlığı döneminde yapılan düzenlemelerle ortadan kaldırıldı. İhracat Genel Müdürü yönetim kurulunda yer aldığı gibi İhracat Genel Müdürlüğü Müsteşarlıkda İGEME’nin bağlı olduğu birim haline getirildi.
Zaman içerisinde İGEME, başta İstanbul olmak üzere yurtiçinde değişik yerlerde şubeler açtı. Yurtdışında Rotterdam’da bir ofis kurdu. Hizmetlerini geliştirdi.
Ancak, İGEME’nin bütçe yetersizliği, personel rejiminin kamunun ortalama düzeyinin çok gerisinde kalması gibi sorunlarının düzeltilerek daha iyi hizmet verir hale getirileceğini, varlıkları çok daha eskilere dayanan yurtdışındaki bazı emsalleri gibi yalnızca ihracatın değil tüm dış ticaretin bir araştırma, yayın, tanıtım ve iletişim merkezi gibi örgütleneceğini beklerken, Dış Ticaret Müsteşarlığını Ekonomi Bakanlığına dönüştüren 03.06.2011 tarih ve 637 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile İGEME ortadan kaldırılmıştır.
Yerine ne konulmuştur..? Hiçbir şey..!
İGEME’nin verdiği hizmetler bir şekilde devam ettirilmiş midir..? Hayır.
Kişiler için söylenen “Devlette hizmet cezasız kalmaz” deyişini İGEME için “Millete hizmet cezasız kalmaz” diye seslendirsek sanırım yanlış olmaz.
İGEME ihracatımız için gerçekten faydalı ve güzel işler yapmıştır. İşinin ehli başarılı uzmanlar yetiştirmiştir.
Eksikliği hissediliyor.
