İkinci Üç Aylık Dış Ticaretimiz
-Yılın ilk yarısındaki tablo çok sevimsiz-
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2015 Haziran ayı rakamlarını açıkladı. Böylece 2015 yılının Nisan-Haziran dönemini kapsayan ikinci üç aylık ve dolayısıyla bu yılın ilk yarısının dış ticaret verileri kamuoyunun bilgisine sunulmuş oldu.
Yorumlarımızı, önceki raporlarımızda olduğu gibi, tablolar eşliğinde yapmakta fayda görüyoruz.
Tablo: 1
Ocak-Haziran Dış Ticaretimiz
(Milyon ABD $)
|
|
İHRACAT |
İTHALAT |
|
||
|
AYLAR |
DEĞER |
DEĞİŞİM % |
DEĞER |
DEĞİŞİM % |
İHR/İTH % |
|
OCAK |
12.312 |
-0,7 |
16.636 |
-13,7 |
74,0 |
|
ŞUBAT |
12.246 |
-6,2 |
16.933 |
-7,2 |
72,3 |
|
MART |
12.570 |
-14,4 |
18.723 |
-6,1 |
67,1 |
|
NİSAN |
13.359 |
0,2 |
18.366 |
-11,1 |
73,0 |
|
MAYIS |
11.092 |
-18,8 |
17.867 |
-14,4 |
62,2 |
|
HAZİRAN |
11.996 |
-6,9 |
18.201 |
12,5 |
65,9 |
|
TOPLAM |
73.512 |
-8,2 |
106.746 |
-10,9 |
68,9 |
İlk üç aylık raporumuzda çerçevesi çizilen sıkıntılı durum, ikinci üç aylık dönemde artarak sürmüştür. Bunun en somut işareti, yukarıdaki tablonun en son sütunundaki “İhracatın İthalatı Karşılama Oranı”nda kendini göstermektedir. İlk çeyrekte en iyi oran % 74,0 olmuş iken, ikici çeyrekteki en iyi oran 73,0 olarak gerçekleşmiş; yine aynı şekilde, en kötü oran, sırasıyla % 67,1 ve % 62,2 olmuştur. Dış ticaretin en önemli göstergelerinden biri olan “Karşılama Oranları” itibariyle yapılan değerlendirmede ikinci çeyrek görünümü, ilk çeyreğe nazaran “daha da olumsuz”dur.
Burada 2014 yılının ilk altı ayının karşılama oranının % 67,0 olduğunu hatırlattığımızda, 2015’te ithalatın ihracattan daha hızlı azalıyor olmasının ve % 68,9’luk bir gerçekleşmenin, bahis konusu karşılama oranına ancak 1,9 puanlık bir faydası olduğu da, farklı bir yorumlama tarzı olarak öne sürülebilir.
Ancak gelinen noktada mesele “karşılama oranlarında iyileşme olup olmadığı” değildir. Bu “karşılama oranı” konusuna kafa yormak, içinde bulunduğumuz ortamda oldukça lüks kaçabilir. Asıl mesele, ihracattaki, hızlı sayılması gereken düşüşe bir çare bulunması gereğidir.
Bu aşamada oranları bir tarafa bırakıp rakamsal duruma baktığımızda, vaziyetin vahameti başka bir bağlamda, daha net ve anlaşılabilir bir şekilde ortaya çıkmaktadır. Şöyle ifade etmeye çalışalım:
2014 yılının Ekim ayında Hükümet tarafından hazırlanan “Orta Vadeli Program” kapsamında ihracat beklentisi 173 milyar dolar, ithalat beklentisi ise 258 milyar dolar olarak saptanmış ve kamuoyuna duyurulmuştur. İlk altı ayda ortaya çıkan tablo, basit bir mantık ve hesaplamayla tüm yıla yayıldığında beklentilerin gerisinde kalacağı açıktır. Beklenti tutturma açısından tek şansın % 67 seviyesindeki karşılama oranı beklentisinde gerçekleşebileceği anlaşılmaktadır. İhracat hedefinin tutturulabilmesi için önümüzdeki altı ayda, her ay 16,5 milyar dolarlık bir ihracat gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Cumhuriyet tarihimizde, aylık ihracatımızın 16,5 milyar doları bulduğu vaki değildir.
Özetle, ortaya çıkan bu durumun kabullenilmesi ve yıllık tahminlerin -üzüntü yaratacak olmasına karşın- aşağıya doğru revize edilmesi elzemdir.
Tablo: 2
Fasıllara Göre İhracatımız
(Milyon ABD $)
| FASIL BAŞLIKLARI |
2015 |
2014 |
| Mineral Yakıtlar |
2.356 |
2.832 |
| Plastikler ve Mamulleri |
2.680 |
3.076 |
| Örme Giyim Eşyası |
4.230 |
4.973 |
| Örülmemiş Giyim Eşyası |
2.922 |
3.196 |
| Kıymetli ve Yarı Kıym. Taşlar |
7.592 |
4.624 |
| Demir Çelik |
3.581 |
4.972 |
| Demir Çelikten Eşya |
2.825 |
3.230 |
| Kazanlar, Makinalar, Mekanik Cihazlar |
6.135 |
6.902 |
| Elektrikli Makine ve Cihazlar |
3.995 |
4.792 |
| Motorlu Kara Taşıtları |
8.618 |
9.414 |
| İlk altı ayda 2 milyar doları aşan 10 fasılın toplamı |
44.934 |
48.011 |
Yılın ilk yarısında 2 milyar doların üzerinde ihracat yapılan fasıl miktarı 10’dur.
“Kıymetli ve Yarı Kıymetli Taşlar” dışında, listede yer alan tüm fasıllarda azalma izlenmektedir. 2014 yılı ile karşılaştırıldığında bu 10 fasıldaki düşme % 6,4 oranındadır. Toplam ihracatımızdaki % 8,2 oranıyla kıyaslandığında bu fasıllarda, deyim yerindeyse daha “güçlü” bir yapımızın olduğu anlaşılmaktadır. Diğer fasıllarda ise direncin daha az olduğu sonucuna varılmaktadır.
Tablo: 3
Fasıllara Göre İthalatımız
(Milyon ABD $)
| FASIL BAŞLIKLARI |
2015 |
2014 |
| Mineral Yakıtlar |
20.631 |
27.357 |
| Organik Kimya Ürünleri |
2.492 |
2.875 |
| Eczacılık Ürünleri |
2.079 |
2.116 |
| Plastikler ve Mamulleri |
6.234 |
7.254 |
| Demir Çelik |
7.902 |
8.883 |
| Kazanlar, Makinalar, Cihazlar |
12.869 |
14.066 |
| Elektrikli Makina ve Cihazlar |
8.811 |
8.685 |
| Motorlu Kara Taşıtları |
8.469 |
7.120 |
| Hava ve Uzay Taşıtları |
2.018 |
1.595 |
| Optik, Fotoğraf, Sinema |
2.342 |
2.336 |
| İlk üç ayda 1 milyar doları aşan 10 kalemin toplamı |
73.847 |
82.287 |
Tabloda yer alan 10 fasıl içinde motorlu kara taşıtları dikkat çekmektedir. Genel ithalatımızdaki % 10 seviyelerindeki azalmaya rağmen motorlu kara taşıtları hız kesmemiştir.
Tablo: 4
Geniş Ekonomik Sınıflandırmaya Göre İhracatımız
(Milyon ABD $)
|
|
2015 |
2014 |
| Yatırım Malları |
7.403 |
8.074 |
| Hammaddeler (Aramallar) |
36.692 |
39.658 |
| Tüketim Malları |
29.075 |
31.913 |
Tablo: 5
Geniş Ekonomik Sınıflandırmaya Göre İthalatımız
(Milyon ABD $)
|
|
2015 |
2014 |
| Yatırım Malları |
17.663 |
17.749 |
| Hammaddeler (Aramallar) |
74.594 |
87.732 |
| Tüketim Malları |
14.261 |
14.053 |
Yılın ilk yarısı ile ilgili olarak yapılacak değerlendirmelere ışık tutması açısından en gerçekçi istatistik tabloların, yukarıdaki 4 ve 5 numaralı tablolar olduğunu düşünmekteyiz. Zira bu tablolardan ithalatla ilgili olanındaki “Hammaddeler”deki % 15 seviyesindeki düşüş, bir bakıma ihracattaki genel düşüşü de izah etmektedir. Buradaki mantık şudur: Hammadde (ve ara malı) ithalatındaki azalmaya bağlı olarak, bunlardan üretilen ürünlerin ihracatı da azalmıştır. Anlaşılacağı üzere “Dahilde İşleme Rejimi”nden bahsetmekteyiz. Bu durum, ithalata dayalı ihracat yapımızın rakamlara yansımış halidir.
Tablo: 6
Ülkeler İtibariyle İhracatımız
(Milyon ABD $)
|
|
2015 |
2014 |
| Almanya |
6.501 |
7.651 |
| İngiltere |
5.375 |
4.849 |
| Irak |
4.465 |
5.846 |
| İsviçre |
4.075 |
2.470 |
| İtalya |
3.329 |
3.770 |
| ABD |
3.108 |
2.941 |
| Fransa |
2.851 |
1.418 |
| BAE |
2.841 |
2.607 |
| İspanya |
2.304 |
2.357 |
Not: Tabloya, ilk 6 ayda 2 milyar doların üzerinde ihracat yaptığımız ülkeler alınmıştır.
Bu tablonun aşağıdaki tablo ile birlikte yorumlanmasında yarar bulunmaktadır.
Tablo: 7
Ülkeler İtibariyle İthalatımız
(Milyon ABD $)
|
|
2015 |
2014 |
| Çin |
12.419 |
11.960 |
| Rusya |
11.132 |
13.056 |
| Almanya |
10.338 |
11.062 |
| İtalya |
5.323 |
6.100 |
| ABD |
5.914 |
6.552 |
| İran |
3.544 |
5.062 |
| G. Kore |
3.534 |
3.635 |
| Fransa |
4.127 |
4.189 |
| Hindistan |
2.986 |
3.423 |
| İngiltere |
2.756 |
2.967 |
| İspanya |
2.770 |
3.154 |
Not: Tabloya, ilk 6 ayda 2 milyar doların üzerinde ithalat yaptığımız ülkeler alınmıştır.
Son iki tablo birlikte değerlendirildiğinde, özellikle ikili ticaret açısından Çin’in konumu hemen dikkat çekmektedir. Çin, ithalat tablosunun ilk sırasında 12,5 milyar dolarlık bir değerle yer alırken; aynı ülkeye, ihracat tablomuzda raslayamamaktayız. Bunun, artık herkes tarafından malum olan anlamı şudur: Çin’le olan ikili ticaretimizdeki açık muazzamdır. Çin’in ihracat listemizde yer almamasının nedeni, bu ülkeye 2015’in ilk altı ayında 2 milyar doların altında, ancak 1,2 milyar dolar ihracat yapabilmiş olmamızdır. İlk 6 aydaki hacim 13,7 milyar dolardır. Bazı uzmanlar bunu önemli bir hacim olarak takdim etmekte, bu hacmin yıllık bazda 30 milyar dolara yaklaşacağını ifadyle iki ülke ticaretinin önemine işaret etmektedirler. Ne var ki, ülkemiz bu hacmin % 10’u ile nemalanmakta, Çin ise % 90’ı ile!
Bu ve örneğin Rusya, Güney Kore, Japonya, giderek Hindistan gibi benzer dramatik açıklar verdiğimiz örnekler için bir çıkış yolu bulunamazsa raporlarımızın tadı iyiden iyiye kaçacaktır.
İlk çeyrek değerlendirmemizi şu ifade ile sonuçlandırmıştık: “İhracatımız ve doğaldır ki ekonomimiz, çalmakta olduğu alarm çanlarının sesini yükseltmiş bulunuyor.”
İkinci çeyrekte alarm zillerinin desibeli yükselmiştir ve eğilim daha da yükselme yönündedir.
