O. Ertuğrul ÖNEN
1- İHRACAT
2018 yılı dış ticaret rakamları resmen açıklandı. İhracatımız artarken, ithalatımız azalmış, dolayısıyla dış ticaret açığımız azalırken ihracatın ithalatı karşılama oranı ise artmış. Doğal olarak bu gelişmeler sevindirici. Ancak, sevincimizin dayanaklarını ve devamlılığını tespit edebilmek açısından bu rakamların ayrıntılı bir analizine gerek olduğunu düşünmekteyim.
Şimdi dilerseniz birlikte adım adım rakamlarla bu analizi yapalım.
2017 yılında 157.9 milyar dolar olarak gerçekleşen ihracatımız bir önceki yıla göre % 10.1 artmışken, 2018 yılındaki 168.0 milyar dolarlık ihracatımızın bir önceki yıla göre artış oranı % 7 olarak gerçekleşmiştir. Yani bir önceki yılın artış performansının oldukça gerisinde kalmıştır.
2014-2018 arasındaki 5 yıllık periyotta en düşük ihracat rakamı 142.5 milyar dolarla 2016 yılında gerçekleşirken, en yüksek ihracat rakamı 2018 yılının 168 milyar dolarlık ihracatı olmuştur.
Aynı periyotta en düşük ihracatın ithalatı karşılama oranı 2014 yılında % 65.1 olarak tespit edilirken, en yüksek oran 2018’in %75.3’lük oranı olmuştur.
2018 yılında Haziran’da % 1.5, Ağustos’ta ise % 6.9’luk ihracat gerilemesi yaşanırken diğer 10 ayda ihracat artış kaydedilmiştir. En yüksek artış oranları Temmuz ayında % 11.4, Ekim ayında % 12.7 olmuş, Eylül ayında ise % 21.9 olarak tespit edilmiştir.
Yüksek oranlı kur artışlarının yaşandığı Ağustos ayından sonra Eylül ayında elde edilen % 21.9’luk artış, kur artışına bir reaksiyon olarak görülebilirse de, artış oranları Ekim’de % 12.7, Kasım’da % 9.3 ve Aralık’da % 0.2 olmak üzere sürekli bir gerileme içine girmiştir. Acaba üretim potansiyelimizin kur artışına reaksiyon gösterecek gücü mü yoktu?
İhracatımız içerisinde önemli bir yer tutan 5 milyar doların üzerinde bir büyüklüğe ulaşmış kalemlerin son iki yılda nasıl bir seyir izlediğini de ihracatımızın genel durumu hakkında fikir vereceği düşüncesiyle aşağıya çıkardık.
5 MİLYAR $’IN ÜZERİNDE BİR BÜYÜKLÜĞE SAHİP
KALEMLERDE İHRACATIMIZ (Milyon ABD $)
| KALEMLER | 2017 | 2018 | 2018-2017 (FARK) |
| Örme giyim eşyası ve aksesuarı | 8.840 | 9.054 | 214 |
| Kıymetli ve yarı kıymetli taşlar, kıymetli madenler, inciler | 10.879 | 7.171 | -3.708 |
| Demir ve çelik | 8.230 | 11.576 | 3.346 |
| Demir ve çelikten eşya | 5.599 | 6.547 | 948 |
| Kazanlar, makinalar mekanik cihazlar | 13.825 | 15.832 | 2.007 |
| Elektrikli makina ve cihazlar | 8.090 | 8.726 | 636 |
| Motorlu kara taşıtları, motorsiklet, bisikletler | 23.941 | 26.760 | 2.819 |
| TOPLAM | 79.404 | 85.666 | 6.262 |
Seçilmiş bu 7 kalem toplam ihracatın % 51’ini teşkil etmekte ve bu kalemlerdeki % 7.9’luk artış genel artış oranının biraz üzerinde kalmaktadır.
İhracatımızda ilk 5 ülkede aşağıya çıkarılmıştır.
ÜLKELER (İLK 5)
(Milyon $)
| 2017 | 2018 | |
| Almanya | 15.119 | 16.144 |
| İngiltere | 9.603 | 11.113 |
| Irak | 9.055 | 8.351 |
| ABD | 8.654 | 8.306 |
| İspanya | 6.302 | 7.710 |
Almanya istikrarlı bir pazar olarak yerini korumuştur. İngiltere’ye ihracatımız % 15.7’lik artışla genel ihracat artışımızın üzerinde bir gelişme gösterirken, bu ilk 5 ülkeden Irak ve ABD’ye olan ihracatımızda ise gerileme yaşanmıştır.
Ülke gruplarına göre ihracatımızı ele aldığımızda Avrupa Birliği’ne olan ihracatımızın 84 milyarlık büyüklüğü ile ilk sırada yer aldığını ve ihracatımızın içerisinde tam % 50’lik bir paya sahip olduğunu görmekteyiz.
Bu ekonomik bölgeye ihracatımızın önündeki en büyük tehlike ülkeler bazında ihracatımızda 11.1 milyar dolarla ikinci sırada bulunan İngiltere’nin Avrupa Birliğinden ayrılmasının (Brexit) halen nasıl olacağının netleşmemesidir. İngiltere’nin anlaşmasız ayrılması bizim için de belirsiz ve sorunlu bir dönem başlatacaktır.
Avrupa Birliğine istikrarlı bir seyir izleyen ihracatımız 2018 yılında genel ihracatımızın artış hızının üzerinde % 13.7’lik bir artış elde edilmesiyle de ekonomimiz için bu bölgenin ne kadar önemli olduğunu bir kez daha göstermiştir.
Sektörlere göre ihracatımızın görünüşü ise aşağıdaki gibidir.
(Milyon ABD $)
| 2017 | 2018 | |||
| Değer | % | Değer | % | |
| Tarım ve ormancılık | 5.287 | 3.4 | 5.558 | 3.3 |
| Balıkçılık | 451 | 0.3 | 486 | 0.3 |
| Madencilik veTaşocakçılığı | 3.509 | 2.2 | 3.400 | 2.0 |
| İmalat | 147.138 | 93.7 | 157.806 | 93.9 |
| Diğer | 608 | 0.4 | 774 | 0.5 |
| Toplam | 156.993 | 100.0 | 168.023 | 100.0 |
Görüleceği üzere ihracatımızın kompozisyonu tamamen değişmiştir. Nerede ise % 94’ü imalat sanayi ürünlerinden oluşan bir ihracat yapısına sahibiz. Birçoğunuz bunda ne var diyebilir.
Ama benim gibi dış ticaretle ilk tanıştığı yıllarda ihracatın % 75’inin tarım ürünlerinden oluştuğuna tanık olanlar için bu durum sevindiricidir.
Ancak, fazla sevinmemize gerek olmadığını da bilenlerdenim. Artık dünyanın birçok ülkesinin yüksek teknolojili ürünler üretip, dış ticaretinde bu ürünler önemli pay alırken bizim dış ticaretimiz içerisinde bu ürünlerin payının % 4.3 gibi düşük bir düzeyde kalması kabul edilemez. Aynı ürünlerin ithalatımız içinde payının % 16.5 olduğunu da ayrıca kaydetmek istedim.
Yüksek teknolojili ve orta yüksek teknolojili ürünlerin ihracatımız içindeki payını ne kadar artırabilirsek, ihracat birim değerimizi de o kadar artırabiliriz. Halen gelişmiş ülkelerin üçte biri düzeyinde olan bu değerin artırılması ile teknoloji üreten gelişmiş bir sanayi ülkesi konumuna gelebiliriz.
İhracatla ilgili son bir söz; biliyorsunuz Cumhuriyetimizin 100. Yılı için 500 milyar dolarlık iddialı bir hedef koymuştuk. Ne yazık ki, geçen yıllar ihracatımızın, bırakın yerinde saymayı gerilemesi bizi bu hedeften bir hayli uzaklaştırdı. Sevindiğimiz 2018 yılı ihracat artış oranını izleyen yıllarda da devam ettirebildiğimizi varsaysak bile 235-240 milyar dolarlık bir ihracat büyüklüğüne ulaşabiliyoruz.
Eğer bir mucize gerçekleşmezse iddiamızda % 50 yanılmış olacağız. Bu kadar yanılgıya da pes doğrusu!
Demek ki, altı dolu olmazsa iddiayı kaybediyorsunuz. Burada altı doluluktan kastım; üretmek, üretmek, üretmektir.
Üretemezseniz iddiayı kaybedersiniz.
Haftaya ithalatta görüşmek dileğiyle.
O. Ertuğrul Önen
