O. Ertuğrul ÖNEN
Geçen yılın sonuç yazısına ‘’Olağanüstü koşullarla karşı karşıya kaldığımız zor bir yılı daha geride bıraktık diye başlamışım. Ne dersiniz bu yıl farklı bir söylemle başlayabilir miyim?’’ içinizden ‘’Evet’’ diyen olduğunu görmüyorum. Bu milletin kaderi midir sürekli zorluklarla sınanmak, bu ülkede her gelen yılın bir öncesini aratması?
Belki yaşamı kolaylaşan bir avuç insan vardır. Ama çoğunluğun geçim sınavı, ayakta kalma mücadelesi zorlaşarak devam ediyor. Ne çalışanının, ne emeklisinin mutlu olmadığı, gençlerinin geleceklerini yurtdışında arar hale geldikleri, sokakları, caddeleri, meydanları yabancı işgali altında bir ülke yaratmayı el birliği ile başardık.
Bu sosyal durumun oluşumuna neden olan ekonomik göstergelere de göz atarak ilerleyelim istiyorum.
2022 yılı sonunda ABD Dolar kuru 18.68 düzeyinde iken 2023 yıl sonunda %57.3 artışla 29.40 TL düzeyine çıkmıştır. Oysa TÜİK’e göre bile yıllık enflasyon %64’dür. İstanbul Ticaret Odası’na göre %74, ENAG’a göre %127 olarak hesaplanmıştır. Enflasyon oranları dikkate alındığında kurun yönetim tarafından bastırıldığı ve gerçekten olması gereken seviyede olmadığını düşünmekteyim. Bu uygulamaları geçmişte de çok yaşadık ve cezasını çektik. İhracata köstek, ithalata destek sonucu doğuran bu tutumun temelinde Mart sonunda yapılacak mahalli idareler seçimlerinin yattığı bir gerçektir.
Gerek tarımsal üretim gerekse sanayi üretimi açısından katkı sağlayacak yatırım ortamını maalesef sağlayamadık. Bırakın doğrudan yabancı sermaye çekmeyi, yerli sermayeyi bile kaybediyoruz.
Geçen yıl doğrudan yabancı sermayeli yatırım girişi %14.2 azalışla 5.9 milyar dolar olurken yurtdışına çıkan yerli sermaye %7.4 artışla 4.6 milyar dolar olmuştur. Anadolu’da ‘’El elde baş başta’’ diye bir deyim vardır. Neredeyse başa baş noktası. Peki biz nasıl daha çok üreteceğiz, istihdam sağlayacağız, ekonomik olarak büyüyeceğiz ve ihracat yapacağız.
Yerli tasarruf zaten yok, olan da yurtdışına göçüyor. Yabancı gelmiyor. Gel bu problemi çöz bakalım nasıl çözebilirsen.
Bizim ekonomimizin durumu ‘’Bir dokun bin ah işit’’ deyişine uygun. Neresine dokunsan feryat figan. Şimdi gelin bu ekonominin dış ticaret performansına şöyle genel hatları ile bir bakalım.
- 2023 yılında ihracatımız yerinde saymış. Cumhuriyetin 100. Yılı için öngörülen 500 milyar dolarlık hedefin ancak yarısına (%51) ulaşabilmişiz.
- 5 yılda toplam 1.085.8 Milyar $’lık ihracat yapabilmişiz. Yani yıllık ortalama 217.16 milyar $. 85 milyonluk büyük bir ülkede kime yeter.
- Kararsız tutarsız bir ihracat yapımız var. Artıyor, azalıyor, yerinde sayıyor. Nüfus olarak sürekli büyüyen, dolayısıyla ekonomisi ve ekonomiye güç veren ihracat gibi önemli gelirlerinde de büyümeye çok ihtiyacı olan bir ülke için kabul edilebilecek bir durum değil.
- İhracatımızın taşıyıcı kolonu imalat sektörü ihracatı yerinde saydığı için 2023 yılı ihracatımız da 2021 – 22 yıllarının yüksek oranlı artışlarının ardından frene basmış.
- İhracatımızın ilk 10 kalemini fasoncusu olduğumuz, hammaddesine sahip bulunmadığımız, katma değeri çok düşük ve çoğunda da net ithalatçı durumunda olduğumuz kalemler oluşturmaktadır.
İşte kanıtı;
2023 YILINDA EN ÇOK İHRACAT YAPTIĞIMIZ 10 KALEMİN İHRACAT – İTHALAT KARŞILAŞTIRMASI
(Milyon ABD $)
| Fasıllar | İhracat | İthalat | Fark | İhracat/İthalat (%) |
| Motorlu Kara Taşıtları | 30.837 | 32.260 | – 1.423 | 95.5 |
| Kazanlar ve Makineler | 25.227 | 40.940 | – 15.713 | 61.6 |
| Mineral Yakıtlar | 16.409 | 69.115 | -52.706 | 23.7 |
| Elektrikli Makineler | 15.351 | 27.824 | -12.473 | 55.1 |
| Kıymetli ve Yarı Kıymetli Taşlar ve Madenler | 13.650 | 33.912 | -20.262 | 40.2 |
| Plastik ve Mamülleri | 10.590 | 16.214 | -5.624 | 65.3 |
| Örme Giyim Eşyası | 10.282 | 1.289 | 8.993 | 79.6 |
| Demir ve Çelik Eşya | 10.061 | 3.994 | 6.607 | 251.9 |
| Demir Çelik | 8.865 | 24.161 | -15.296 | 36.6 |
| Örülmemiş Giyim Eşyası | 8.040 | 1.668 | 6.372 | 48.2 |
| 149.312 | 251.377 | -102.065 | 59.3 |
En çok ihracat yaptığımız 10 kalemde tam 102 milyar $ açık veriyoruz. Bu 10 kalemden sadece üçünde net ihracatçı konumundayız. Gerçekten düşündürücü bir durum. ‘’Elden gelen öğün olmaz, o da her zaman bulunmaz’’ derler ya tam da böyle bir durumun içindeyiz. Ya marka senin değil, ya mal senin değil.
- 5 yıllık dış ticaret performansımız tek kelimeyle kötü. Bu 5 yılda 340 milyar $ açık verilmesine herhalde alkış tutamayız.
- 2022 ve izleyen 2023 yıllarında ihracatın ithalatı karşılama oranlarında ciddi gerileme yaşanmış. Nedeni seçimler nedeniyle kurun tutulması ve ithalata hız verilmesi olabilir mi?
- 2023’de ilginç bir şekilde motorlu kara taşıtları ve kıymetli ve yarı kıymetli taşlar ve madenler ithalatımız da, ihracatımız da patlamış. Ne yazık ki ithalattaki patlama daha büyük olmuş ve sonuçta golü yine biz yemişiz.
- Tarım, orman, balıkçılık sektörü ithalatımızın 13.8 milyar dolar olmasına gerçekten çok içerliyorum. Biz neyiz Allah aşkına doğru dürüst gelişmiş bir sanayi ülkesi olamadığımız gibi ciddi bir tarım ülkesi de değiliz. Peki bu ekonomi nasıl ayakta duracak?
- İhracatımızın %84.1’ini 10 ilimiz yapıyor. Marmara Bölgemiz ihracatımızın %65’den fazlasını gerçekleştiriyor. Türkiye’nin geri kalanı %35 dolaylarında. Bu nasıl bir sanayileşme planlamasıdır. Her şeyi birkaç kente, daha doğrusu bir bölgeye yığmışız.
- 21. asırda halen dış ticaretle doğru dürüst tanışmamış onlarca ilimiz var. Hani her ilimiz en az 1 milyar dolarlık ihracat yapacaktı?
- Ağırlıklı AB (%40.7) olmak üzere pazarımız Avrupa (56.2)’dır.
- İhracatımızda ilk 10’da yer alan ülkelerden 7’si Avrupa ülkesidir.
- İthalatımızda ihracatımızın kopyası gibi kararsız bir seyir izliyor. Son 5 yılda iki önemli artış, iki gerileme yaşanmış.
- 2023 yılında ithalatımızın %80lik bölümünü oluşturan hammadde ve ara malları ithalatında önemli bir düşüş yaşanmış. Sanayiimizin içinde bulunduğu durumu yansıtan bu gelişme imalat sektörü ihracatına da azalma olarak yansımış görünüyor.
- 2023 yılında K. Amerika’dan ithalatımız ciddi bir sıçrama yapmış, nedenini saptayamadım. Sizce ne olabilir?
- Diğer Asya diye nitelenen Uzakdoğu ülkelerinden ithalatımız ise hız kesmeden artmaya devam ediyor ve sürekli aleyhimize gelişiyor.
Kanıt mı istiyorsunuz?
Buyurun
2023 YILINDA SEÇİLMİŞ 10 UZAKDOĞU ÜLKESİ İLE DIŞTİCARETİMİZ
(Milyon $)
| Ülkeler | İhracat | İthalat | Fark | İth / İhr Karşılama Oranı (%) |
| Çin | 3.309 | 44.980 | – 33.090 | 7.3 |
| Güney Kore | 1.042 | 9.479 | -8.437 | 10.9 |
| Hindistan | 1.644 | 7.931 | -6.287 | 20.7 |
| Japonya | 645 | 5.467 | -4.822 | 11.7 |
| Malezya | 490 | 4.137 | -3.647 | 11.8 |
| Vietnam | 426 | 2.716 | -2.290 | 15.6 |
| Tayvan | 196 | 2.148 | -1.952 | 9.1 |
| Tayland | 281 | 2.129 | -1.848 | 13.1 |
| Endonezya | 410 | 1.888 | -1.478 | 21.7 |
| Bangladeş | 417 | 665 | -248 | 62.7 |
| 8.860 | 81.540 | – 72.680 | 10.8 |
- Bu 10 ülkeye toplam ihracatımızın %3.46’sını yapıyorken, bu ülkelerden yaptığımız ithalat toplam ithalatımızın %44’ü kadardır.
- Söz konusu ülkelere 1 yıl içinde verdiğimiz açık 72.680 milyar dolardır.
Bu 2023 yılı toplam dış ticaret açığımızın %68.56 sına denk düşmektedir.
- Bu 10 ülkeye yaptığımız ihracat ithalatımızın ancak %10.8’sını karşılamaktadır.
- Bu 10 ülkeden hiçbirine karşı dış ticaret fazlası elde etme başarısı gösterememişiz.
Üstün teknolojili üretim yapmazsanız, marka sahibi olarak piyasaya egemen olamazsanız, bunların üzerine artan üretim maliyetleri ile ucuz olmaktan, maliyet avantajına sahip olmaktan da çıkarsanız başınıza gelecek budur.
Dünyanın öbür ucundan teknoloji veya maliyet olarak size üstünlük sağlayıp işte sizi böyle mala boğarlar.
Yine olumlu yorumlar yapamadığım için üzgünüm. Kalite, kapasite ve teknoloji olarak rekabet edebilir üretim düzeyine gelerek üretemediğimiz takdirde benzer durumları yaşamamız kaçınılmazdır.
Ne diyelim geleceğin üreten Türkiye’sinden güzel haberler vermek, içimizi ısıtan yorumlar yapmak dileğiyle.
Sağlıkla kalın.
