O. Ertuğrul Önen
Cumhuriyetimiz bu yıl yüzüncü yılını idrak edecek. Bir devlet hayatı için kısa sayılabilecek, ancak anlamlı bir yıl dönümünün arifesindeyiz.
Bir asırlık cumhuriyetimizin tüm yıllarının öyle bir eli yağda bir eli balda geçen yıllar olmadığı muhakkak. Büyük Atatürk’ün önderliğinde cumhuriyeti kuran kadroların yönetiminde geçen ilk yılların olağan üstü başarılarını bir yana bırakırsak işlerin yolunda gittiği kısa dönemleri, çok daha uzun verimsiz ya da krizli dönemlerin izlediğini görmekteyiz. Tam artık her şey yoluna girdi, bundan böyle sorun yaşamayacağız diye her düşündüğümüzde büyük cari açıklarla bütçenin iki yakasını bir araya getirememesi ile krizler yaşayıp durduk.
Geçen yılın değerlendirme yazısında da ifade ettiğim gibi gerçekten çok zor ve sıkıntılı bir dönemden geçiyoruz. Dünyayı esir alan pandeminin verdiği zararları mı, yanı başımızda Suriye’de cereyan eden ve bizi derinden etkileyen iç savaşı mı, kuzey komşularımız Rusya ile Ukrayna’nın dünyayı felakete sürükleme temayülü gösteren çatışmalarını mı, hangisini sayayım.
Saydığım bu gelişmelerin de etkisi olduğunu kabul etsek bile yalnız bu nedenlere bağlayamayacağımız yaşadığımız ekonomik krizin de milletçe hepimizi karamsarlığa sürüklediği, canından bezdirdiği bir gerçek.
TUİK’in 2022 sonuçlarını açıklaması üzerine işte bu koşullarda dış ticaretimizin bir yılını daha değerlendirmeye çalışacağız. Bir taraftan bakınca bir başarı hikayesi gibi sunulan 2022 dış ticaret sonuçları bir başka pencereden bakıldığında da felaket habercisi gibi sunulmaktadır. Biz elimizden geldiğince tarafsız bir bakışla gerçek nedir, bu iki zıt iddia ne ölçüde gerçeği dillendirmektedir, bunu ortaya koymaya çalışacağız.
SON 5 YILLA KARŞILAŞTIRMALI 2022 YILI DIŞ TİCARETİ (milyar $)
| İhracat | Değişim (%) | İthalat | Değişim (%) | Dış Ticaret Dengesi | Dış Ticaret Hacmi | İhr/İth Karşılama (%) | |
| 2022 | 254.2 | 12.8 | 363.7 | 25.3 | -109.5 | 617.9 | 69.8 |
| 2021 | 225.3 | 32.8 | 271.4 | 23.6 | -46.1 | 496.7 | 83.0 |
| 2020 | 169.6 | -6.2 | 219.5 | 4.4 | -49.9 | 389.2 | 77.3 |
| 2019 | 180.9 | 2.1 | 210.3 | -9.0 | -29.5 | 391.2 | 86.0 |
| 2018 | 177.2 | 7.7 | 231.2 | -3.2 | -53.9 | 408.3 | 76.6 |
Son 5 yılın dış ticaretinin ana klonları itibariyle görünümünü yukarıya çıkardık. Bu tablo bize ne söylüyor, sırasıyla gidelim.
- Son 5 yılın en yüksek rakamı olması ve bir önceki yıla göre %12.8 artış göstermiş olması itibariyle 254.2 milyar dolarlık ihracat büyüklüğünü övelim ama cumhuriyetimizin 100.yılı için koyduğumuz ihracat hedefinin de 500 milyar dolar olduğunu unutmayalım.
- 5 yılda ihracatımızı kümülatif olarak %43.4 artırmışız. Basit hesapla 5’e bölsek yıllık %8.68 artışı ifade ediyor. Ne kadar yeterli?
- Buna mukabil son beş yılda ithalatımız %57.3 artmış. Yıllık ortalama %11.4 artışla ithalatta daha başarılı olduğumuz görülüyor.
- Gerek ihracatımızın gerekse ithalatımızın istikrarlı bir seyir izlemediğine tanık oluyoruz. Tek haneli artışlar, eksilişler, çift haneli artışlar iç içe girmiş, rus ruleti gibi ne çıkacağı belli değil.
- Dış ticaret dengemiz felaket. Bunun böyle olduğunu biliyoruz da, rekor kırmamız da hiç iyi olmamış. 2022 yılının 109.5 milyar dolarlık dış ticaret açığı tek başına kendinden önceki 4 yılın toplam 179.4 milyar dolarlık dış ticaret açığının ‘61’i son 5 yıllık 288.9 milyar dolarlık dış ticaret açığının ise %37.9’u büyüklüğündedir. Rekorun böylesine şapka çıkarsak yeridir.
- İhracatta 500 milyar dolar hedefine oldukça uzağız ama 2022 yılında 617.9 milyar dolarlık dış ticaret hacmi ile 500 milyar doları aşmışız. Yetkililer acaba dil sürçmesi ile 500 milyar dolarlık ihracat yerine 500 milyar dolarlık dış ticaret hacmini mi hedef olarak açıklamışlardı? Bakalım bu konuda bir düzeltme beyanı görecek miyiz?
- 2022 yılında ihracatın ithalatı karşılama oranının da %70’lerin altına düşerek bu 5 yıllık dönemin en kötüsü olduğu görülüyor.
Bu tablonun bize anlattıkları bunlar. Şimdi soruyorum bu tablodan bir başarı öyküsü çıkar mı? Kara sizin.
Her yıl yaptığımız gibi izleyen haftalarda ihracatın da ithalatın da ayrıntılarına girerek 2022 yılı dış ticaretini tüm yönleriyle değerlendirmeye çalışacağız.
Dış ticarette ve tüm hayatımızda iki yakamızın bir araya geldiği dönemleri görebilmeyi diliyorum.
