O. Ertuğrul ÖNEN
Cumhuriyetimiz dalya dedi. Acı tatlı bir dizi yaşanmışlıklarla bir asırı geride bıraktık. Küllerinden yeniden doğan bir ülke, savaş yorgunu yoksul ve eğitimsiz bir halk başlarındaki inançlı, kararlı ve öngörü sahibi bir liderle her alanda inanılmaz başarılar yakaladı. Peki sonra ne oldu diyeceksiniz? Bir yılı diğerini tutmayan, gelenin gideni arattığı istikrarsız yıllar. Geçen bu yıllarda da kazanılmış başarılar yok değil. Annem bir şeyden fazla fayda sağlanamamasını “bir çuval keçiboynuzu yersin ağzına bir gram bal gelir” diye tanımlardı. İşte bizim durumumuzda öyle. Çokça başarısızlık ve hüsran, zaman zamanda saman alevi gibi parlayıp yürekleri ısıtan başarılar.
Öyle olmasaydı. Avrupa da hemen hemen aynı düzeyde olduğumuz ülkeleri bugün kıskanarak izlemezdik. Dünün, yoksul, çaresiz Uzakdoğu ülkeleri Güney Kore’ler, Malezya’lar, Tayvan’lar günümüzde bir yıldız gibi parlarken biz böyle yerimizde saymazdık. Yakın geçmişin yanmış yıkılmış Vietnam’ı bizi ihracatta ikiye katlamazdı. Bu kadar sözü niçin dillendiriyorum. İşte yine bir yıl doldu ve her yıl olduğu gibi dış ticarette bu bir yılı nasıl geçirdiğimizin değerlendirme sırası geldi, olan bitene baktığımda içime yine karamsarlık çöktü.
Gelin ne olmuş ne bitmiş bir kez de birlikte göz atalım. Bakalım sizler farklımı düşüneceksiniz.
İşte TUİK’in 2023 yılı için resmen duyurduğu dış ticaret gerçekleşmeleri;
SON 5 YILLIK DIŞ TİCARETİMİZ
(Milyar ABD $)
| YILLAR | İHRACAT | DEĞ.(%) | İTHALAT | DEĞ.(%) | DIŞ TİCARET DENGESİ | DIŞ TİCARET HACMİ | İHR./İTH. KARŞILAMA (%) |
| 2023 | 255.8 | 0.6 | 361.8 | -0.5 | -106.0 | 617.6 | 70.7 |
| 2022 | 254.2 | 12.8 | 363.7 | 25.3 | -109.5 | 617.9 | 69.8 |
| 2021 | 225.3 | 32.8 | 271.4 | 23.6 | -46.1 | 496.7 | 83.0 |
| 2020 | 169.6 | -6.2 | 219.5 | 4.4 | -49.9 | 389.2 | 77.3 |
| 2019 | 180.9 | 2.1 | 210.3 | -9.0 | -29.5 | 391.2 | 86.0 |
| GENEL | 1.085,8 | 39.3(1) | 1.426,7 | 56.5(1) | -340.9(2) | 2.512,5 | 76.1(3) |
- İhracat ve ithalatın 5 yıl öncesine (2018) göre artış oranları
- 5 yıllık toplam dış ticaret açığı
- İhracatın ithalatı karşılamasının 5 yıllık ortalaması
Dilerseniz şimdi bu tablo bize ne söylüyor bunları kısa kısa ifade etmeye çalışalım.
- Cumhuriyetimizin 100.yılı için koyduğumuz 500 milyar dolar hedefinin neredeyse yarısını gerçekleştirebilmişiz.
- Bu hedef dış ticaretin tamamı içinse 617.6 milyar dolarla bu hedefi geride bırakmışız!
- Bu 5 yıllık periyotta 3 yıl ihracatımız yerinde saymış 2021 ve 2022’nin performansıyla ihracatımız 5 yıllık dönemde 5 yıl öncesine göre bu sayede %39.3’lük artış sağlamıştır.
- Art arda 2 yıllık yüksek oranlı artışın ardından ihracatımızda 2023 de yeniden bir durulma görülüyor.
- İhtalatımızda ihracatımıza benzer bir seyir izleyerek 2021 ve 2022 yıllarında yüksek oranlı artışlar kaydetmiş, ithalatımızın 5 yıllık kümülatif artışı ihracatın üzerinde gerçekleşmiş ve dolayısıyla bu 5 yıllık dönemde dış ticaret açığımızda da olumsuz bir gelişme izlenmiştir.
- Bu 5 yılda 340.9 milyar dolar dış ticaret açığı vererek dış borcumuza yeni yükler eklemişiz.
- Bu dönemde ihracatımız ithalatımızın ancak 3/4’ünü karşılayabilmiş.
Ne dersiniz yazımın başlangıcında söylediklerimde haksız mıyım?
Bir türlü iki yakamızı bir araya getiremiyoruz. Üreten bir ekonomi olmayı beceremiyor muyuz mu yoksa bilinçli olarak istemiyor muyuz demeliyim bilemiyorum.
İhracatımızın katma değerini artıracak, dış ticaret hadlerimizi iyileştirecek teknolojik atılımı gerçekleştiremiyoruz.
Net tarım ürünleri ihracatçısı iken net tarım ürünleri ithalatçısı olduk.
Nüfus olarak büyüyoruz, ekonomi olarak buna paralel bir büyümeyi başaramıyoruz.
Say sayabildiğin kadar. Ben kalemimin kendiliğinden yazacağı başarı hikayeleri anlatmak istemez miyim? Bir halk deyişi var ya “olsa dükkân sizin”
Her yıl kötümser tablo çizmekten içinizi karartmaktan bana da bıkkınlık geldi ama ne yapalım ki malzeme bu.
Gelecek haftalarda ihracatın, ithalatın ayrıntılarına dalıp size ince ayar bilgiler sunmaya çalışacağım.
Bakalım derinliğine inince manzara değişecek mi?
Haftaya kadar hoş çakalın.
